Απολογισμός Κυριάκου Παπουλίδη: Περιήγηση στο χωροχρόνο

Κυριάκος Παπουλίδης Πανεπιστήμιο Adam Mickiewicz. Πόζναν, Πολωνία

Εν μέσω πανδημίας μιά αναπάντεχη έκπληξη μας περίμενε όταν μας ενημέρωσε ο Γιάννης Διαμαντής από την Αθήνα για την ψηφιοποίηση του Ιστορικού Αρχείου των εφημερίδων ‹‹ΤΟ ΒΗΜΑ›› και ‹‹ΤΑ ΝΕΑ›› και μας ζήτησε να συμμετάσχουμε στην επιστημονική έρευνα για την ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία μέσω του συγκεκριμένου αρχείου.

Θα ακολουθούσε, στη συνέχεια, κι ένα διαπανεπιστημιακό ψηφιακό συνέδριο στα τέλη του 2022 στην πρωτεύουσα.

Αποδεχτήκαμε άμεσα και χωρίς κανένα δισταγμό αυτήν τη νέα επαγγελματική πρόταση συνεργασίας.

Καθώς η προηγούμενη εμπειρία μας σε αρχειακές μονάδες υπήρξε θετική σκεφτήκαμε ότι ένας νέος ορίζοντας συνεργίας και πολλαπλών δυνατοτήτων ανοιγόταν μπροστά μας.

Ταυτόγχρονα είχε προηγηθεί και μια επικαιροποίηση των θεσμικών μας δεδομένων στο ΥΠΕΞ κι ήταν όλα έτοιμα για να αφεθούμε στη μαγεία της έρευνας και της αναζήτησης. ‘Ενα έτοιμο, ψηφιοποιημένο αρχείο 100 ετών !!! ‘Εμοιαζε σαν όνειρο !!!

Τον αρχικό μας όμως ενθουσιασμό ανέστειλαν ξαφνικά τεχνικές δυσκολίες όπως η εγκατάσταση κι η χρήση της εφαρμογής του αρχείου η οποία αποτέλεσε τροχοπέδη στην έναρξη των ερευνών μας.

Ευτυχώς μόνο προσωρινά. Ωσότου δηλαδή οι τεχνικοί να καταφέρουν να ανταπεξέλθουν στις αντιξοότητες των υπολογιστικών συμβατοτήτων ώστε να ‹‹τρέξουν›› το εγκατεστημένο αρχείο βάσει της συγκεκριμένης εφαρμογής. ‘

Υστερα από επίμονες προσπάθειες, το τελικό αποτέλεσμα επιτεύχθηκε: ήμασταν πλέον έτοιμοι να οργανώσουμε την έρευνά μας και να στείλουμε το θέμα της ανακοίνωσής μας παρά την πίεση του χρόνου που κυλούσε υπερβολικά γρήγορα.

Στο χρονικό διάστημα όμως που μεσολάβησε, την ενέργειά μας απορρόφησε από τη μία η έρευνα κι από τη άλλη η αναζήτηση εντός του ιστορικού αρχείου. ‘

Ερευνα κι αναζήτηση ενίοτε ταυτίζονταν κι άλλοτε ακολουθούσαν αντίθετα μονοπάτια καθώς το ταξίδι στον άγνωστο κόσμο του παρελθόντος συνεχιζόταν ακάθεκτο.

Μερικές φορές όμως αυτό το ίδιο ταξίδι μετατρεπόταν σε μία καθαρά βιωματική εμπειρία όταν ξεπρόβαλλε στην οθόνη το ονοματεπώνυμο ή η εικόνα ενός συγγενή, κάποιου φίλου ή γνωστού των οποίων οι πράξεις απαθανατίστηκαν μέσα από τις γραμμές του οκτάστηλου. ‘

Ηταν πλέον σαφές ότι το ιστορικό αρχείο μας ‘’μετέφερε’’ μέσα στο χωροχρόνο επιτρέποντάς μας να παρακολουθούμε εξ αποστάσεως φυσικά πρόσωπα, γεγονότα, τεχνικά επιτεύγματα, ανθρώπινες πράξεις, κοινωνικές εκδηλώσεις αλλά ταυτόγχρονα και την καθημερινή ζωή άλλων χωρών.

Οι δυνατότητες που μας προσφέρει ως πανεπιστημιακό ίδρυμα η περιήγηση στο ιστορικό αρχείο είναι πολλαπλές αλλά και πολύτιμες επίσης. Καθώς οι επιστημονικές μας προτεραιότητες αφορούν τη νεοελληνική γλώσσα, λογοτεχνία κι ιστορία, αναζητούνται συνεχώς, στα πλαίσια αυτά, νέα ερευνητικά πεδία και δεδομένα. ‘

Ετσι το ιστορικό αρχείο καθίσταται αφ’ εαυτού μία ανεξάντλητη πηγή γνώσης, μάθησης κι αρωγής, η οποία συμβάλλει στην ποιοτική αναβάθμιση τόσο της διδασκαλίας μας όσο και της έρευνάς μας.

Καθώς στο Πανεπιστήμιο Adam Mickiewicz του Πόζναν τα μαθήματα της νεοελληνικής γλώσσας μαρτυρούνται ήδη από το ακαδημαϊκό έτος 1920-1921 σ’αντίθεση μ’αυτά της νεοελληνικής λογοτεχνίας κι ιστορίας που εμφανίζονται πολύ μεταγενέστερα δηλαδή κατά το ακαδημαϊκό έτος 2004-2005, δημιουργώντας έτσι μία σημαντική ανισότητα τόσο σε επίπεδο χρονικό όσο και σε επίπεδο διδακτικό.

Ως διδάσκοντες καλούμαστε σήμερα να εξισορροπήσουμε τέτοιου είδους ανισότητες, πρωτίστως ερευνητικά και κατόπιν διδακτικά μέσω των τρεχουσών δυνατοτήτων που μας προσφέρουν οι ψηφιακές ανθρωπιστικές σπουδές.

Σ’αυτά τα πλαίσια η ψηφιοποίηση κι η διάθεση του ιστορικού αρχείου αποδεικνύονται διορατικές αποφάσεις με φόντο το μέλλον.

Κι ως απάντηση στις τρέχουσες προκλήσεις της εποχής μας προτείνουμε, με βάση το ιστορικό αρχείο, τη διασταύρωση των διαθέσιμων ψηφιακών πηγών και τη διεύρυνση των ερευνητικών ομάδων ώστε να καταστεί εφικτή κι εξαγώγιμη η δυναμική του συμβολικού αυτού αποθέματος.