Απολογισμός τριμελούς ερευνητικής ομάδας Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης: Β. Κοντογιάννη, Θ. Πολυζωίδου, Ν. Μουρδικούδη

Τριμελής ερευνητική ομάδα από το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης:

Βασιλική Κοντογιάννη

Θεόπη Πολυζωίδου

Νεκτάριος Μουρδικούδης

Το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Ακριτικό Πανεπιστήμιο το ΔΠΘ ανοίγεται με 20 Τμήματα πάνω σε τέσσερις πόλεις της Θράκης, τις οποίες και ενισχύει με την παρουσία του.

Οι βιβλιοθήκες και τα επιμέρους ερευνητικά εργαλεία τα οποία αναπτύσσει, οι εκδηλώσεις τις οποίες διοργανώνει, η ώσμωση με το φοιτητικό κοινό που προέρχεται από ολόκληρη την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό, συνιστούν παράγοντες καθοριστικής σημασίας για τη ζωή του τόπου.

Εκπαιδεύει, ως Ανώτατο Ίδρυμα, περισσότερο από 32.000 φοιτητές, σε επίπεδο προπτυχιακών, μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών, ενώ σε λίγο πρόκειται να γιορτάσει τα πενήντα χρόνια από την ίδρυσή του.

Το διδακτικό προσωπικό του Ιδρύματος, μολονότι σχετικά περιορισμένο, απαντά σε αυστηρά κριτήρια επιλογής και διαθέτει τη δυναμική ανάπτυξης που απαιτείται στη δική μας συγχρονία. Η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης ελέγχεται συνεχώς εσωτερικά, όπως επίσης διασφαλίζεται με ερευνητικά προγράμματα και διεθνείς συνεργασίες. Οι τελευταίες αυτές συνιστούν πλούσιο δίκτυο επιστημονικής επικοινωνίας.

Στην εξωστρέφεια που προαναφέραμε συμμετέχει καθοριστικά εδώ και χρόνια το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας. Χρειάζεται να τονίσουμε ότι το ΤΕΦ επιδιώκει και επιτυγχάνει τη συμμετοχή των φοιτητών σε όλες τις φάσεις της εκπαιδευτικής/ερευνητικής διαδικασίας.

Η ενεργοποίηση αυτή του ανθρώπινου δυναμικού αποδίδει καρπούς: ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες, προγράμματα Εrasmus, πρακτική άσκηση, ηλεκτρονικά λεξικά, ψηφιακά ευρετήρια, κ.ά.

Ένα ενδεικτικό παράδειγμα της συνεργασίας που προαναφέρθηκε, αποτελεί η ψηφιοποίηση του περιοδικού Γράμματα και Τέχνες (1982-1999), το οποίο είναι ήδη αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Τμήματος και διατίθεται ελεύθερα στο κοινό. Άλλα αντίστοιχα σχέδια βρίσκονται σε πορεία υλοποίησης.

Το συνέδριο και η έρευνα

Βασιλική Κοντογιάννη

Η πρόταση η οποία έφτασε σε εμάς από τους διοργανωτές του Συνεδρίου έδειχνε θεματική η οποία εστίαζε στις ανθρωπιστικές επιστήμες και τη σημασία τους για την ιστορία των κοινωνιών.

Η επιλογή της θεματικής είχε κινηθεί περίπου στον αντίποδα των συνηθισμένων οικονομικών/πολιτικών ή λοιπών διαδρομών του Τύπου και έτσι υποδείκνυε με σαφήνεια ότι μπορούσαμε από την πλευρά μας να συνομιλήσουμε ικανοποιητικά στο συγκεκριμένο ερευνητικό περιβάλλον που προτεινόταν.

Εννοώ με αυτά, όχι μόνο ότι διασφαλιζόταν ο χώρος κοινών ενδιαφερόντων, αλλά και η ελευθερία με την οποία ο καθένας από μας θα παρουσίαζε τις επιλογές του.

Έτσι τολμήσαμε στην τριμελή ερευνητική μας ομάδα να προτείνουμε ένα υλικό που δεν φαινόταν να έχει γίνει αντικείμενο ερευνητικής προσοχής ως τώρα, όπως επίσης τολμήσαμε να προτείνουμε συνεργασία ανακοίνωσης με τρία μέλη και τις αντίστοιχες πρωτοβουλίες τους.

Το ίδιο το Ιστορικό Αρχείο που ανοιγόταν στα μάτια μας είχε μιαν απίστευτη γοητεία πλούτου. Μαζί όμως ήταν και εξαιρετικά σύνθετο στη χρήση του. Αποφασίσαμε να κινηθούμε με σαφείς δείκτες, ώστε να οριοθετήσουμε την προσπάθεια. Έγινε αυτό, αλλά με μακρά προετοιμασία του εδάφους, καθώς το υλικό παρουσίαζε απρόβλεπτες αντιστάσεις.

Η εμπειρία του Συνεδρίου ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες μας. Συναντήσαμε την ελευθερία και την κατανόηση που περιμέναμε από την πλευρά των διοργανωτών, ενώ ταυτόχρονα μάς δόθηκε πρόσβαση, μέσα από τις ανακοινώσεις, σε ένα μεγάλο άνοιγμα μελετών πάνω σε ποικίλα ερωτήματα που αφορούν στον έντυπο Τύπο, όπως αυτός επέδρασε στην ελληνική και τη διεθνή πραγματικότητα. Οι παρουσιάσεις έδειξαν ακόμα και πολλές όψεις αλληλεπιδράσεων.

Η πρώτη αυτή επαφή της ερευνητικής μας ομάδας με τον κόσμο του Ιστορικού Αρχείου Το Βήμα και Τα Νέα, στην ψηφιοποιημένη μορφή του, άνοιξε την επιθυμία περαιτέρω ερευνητικών προσεγγίσεων. Ακριβώς επειδή η επιτυχημένη και συνεπής διοργάνωση, με τις ουσιαστικές αξίες συνομιλίας τις οποίες ανέδειξε, κίνησε πολλαπλούς διαύλους επικοινωνίας.

Θερμά ευχαριστούμε γι’ αυτό.

Θεόπη Πολυζωίδου

Μετά τη διετή πανδημία Covid-19, το Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Ο πολιτισμός στο Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων Το Βήμα και Τα Νέα: Γλώσσα και Λογοτεχνία» αποτέλεσε ένα από τα σημεία επανεκκίνησης των συνεργασιών, συζητήσεων και δια ζώσης συναντήσεων για την ελληνική πραγματικότητα των ανθρωπιστικών σπουδών.

Πυρήνας αυτού του Συνεδρίου στάθηκε το ψηφιοποιημένο –πλέον– Ιστορικό Αρχείο των δύο εφημερίδων, το οποίο περιλαμβάνει όλα τα φύλλα από τις 6 Φεβρουαρίου 1922, ημέρα πρώτης κυκλοφορίας της εφημερίδας Ελεύθερον Βήμα, μέχρι και σήμερα.
Η πρώτη χαρτογράφηση στοιχείων λογοτεχνικού και γλωσσολογικού ενδιαφέροντος του Αρχείου αποτέλεσε τόσο ευχάριστη έκπληξη όσο και πρόκληση. Αφενός πρόκειται για ένα πλούσιο και ευρύ, σχεδόν αχανές, σώμα πληροφοριών, το οποίο καλύπτει σχεδόν έναν αιώνα Νεοελληνικής Ιστορίας. Αφετέρου το κύριο εργαλείο έρευνας, η βάση δηλαδή δεδομένων που δημιουργήθηκε, στάθηκε δύσκολο να ανταποκριθεί σταθερά στις απαιτήσεις του εγχειρήματος.

Είναι, ωστόσο, αναμφίβολο ότι στα πλαίσια του Διεθνούς αυτού Συνεδρίου τόσο έμπειροι και καταξιωμένοι ερευνητές όσο και νεότεροι καταφέραμε πρωτίστως να εντοπίσουμε και να ανασύρουμε, αλλά και να αναδείξουμε στη συνέχεια, τεκμήρια σημαντικά για το πολιτισμικό τοπίο της χώρας. Για όλα τα παραπάνω το Συνέδριο έδωσε το έναυσμα, αποδεικνύοντας ότι ο διάλογος που αναπτύσσεται μεταξύ γλώσσας, λογοτεχνίας και Τύπου παραμένει ζωντανός. Θερμές ευχαριστίες.

Νεκτάριος Μουρδικούδης

Η συμμετοχή σε ένα Συνέδριο ιστορικής σημασίας υψώνει μπροστά στα μάτια τού νέου ερευνητή ένα «δυσθεώρητο» τείχος. Όταν όμως αυτός αποτελεί μέλος τριμελούς ομάδας, με την οποία μοιράζεται κοινούς ερευνητικούς προβληματισμούς και απολαμβάνει εντός της ελευθερία πρωτοβουλιών και διαλογικότητα, τότε τα ενδεχόμενα εμπόδια παραμερίζονται.

Η επιλογή του αντικειμένου έρευνας, το Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων Το Βήμα και Τα Νέα, δημιούργησε επίσης το γόνιμο εκείνο έδαφος που πυροδότησε τη φλόγα για αναδίφηση του αστείρευτου πλούτου του. To Ιστορικό αυτό Αρχείο, «κειμήλιο» της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, συναρπάζει με τον τρόπο που καταγράφει το εφήμερο, ενώ παράλληλα «ποιεί ιστορία», καθώς εσωκλείει στις σελίδες του 100 και πλέον χρόνια ιστορίας των γραμμάτων, των τεχνών, των επιστημών, των νοοτροπιών…

Αυτήν τη φορά όμως, στόχος ήταν να αναδειχθεί το Αρχείο μέσα από το πρίσμα των ανθρωπιστικών επιστημών. Εντός αυτού του πλαισίου, η ερευνητική μας ομάδα έφερε στην επιφάνεια συνεντεύξεις ελλήνων λογοτεχνών που δεν έτυχαν μέχρι στιγμής ιδιαίτερης προσοχής, έθεσε ερωτήματα και υποθέσεις εργασίας, έλαβε ερεθίσματα και συνδιαλέχθηκε με την επιστημονική κοινότητα –συναντήσεις άκρως ενθαρρυντικές για τον διαμοιρασμό ιδεών.

Η διοργάνωση ενός τέτοιου πρωτοποριακού Συνεδρίου απέδειξε περίτρανα πως η σύγχρονη ψηφιακή εποχή, με τα εργαλεία που προσφέρει, διασώζοντας για παράδειγμα πολύτιμα αρχεία από τη λήθη, αλλά και ανοίγοντας νέα ερευνητικά μονοπάτια, όπως ο τομέας των Digital Humanities, καθίσταται πραγματικός αρωγός της επιστημονικής κοινότητας.

Πολύτιμο λοιπόν το ερευνητικό αυτό ταξίδι, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.

Ευχαριστίες από καρδιάς για τη συμμετοχή.